หลังจากเป็นที่ถกเถียงในสังคมมาอย่างยาวนาน ในที่สุดประเทศไทยก็เดินหน้าอีกก้าวสำคัญด้านสิทธิมนุษยชนและความเท่าเทียมทางกฎหมาย ด้วยการผ่านร่างกฎหมายสมรสเท่าเทียม ซึ่งได้รับความเห็นชอบจากสภาผู้แทนราษฎรเมื่อกลางปี 2567
กฎหมายฉบับนี้เปิดโอกาสให้ ทุกคนสามารถจด ทะเบียนสมรส ได้โดยไม่จำกัดเพศ หรืออัตลักษณ์ทางเพศ ถือเป็นความเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่ ที่ส่งผลต่อสิทธิในชีวิตคู่ของคนจำนวนมาก วันนี้เลยอยากพาไปทำความเข้าใจให้มากขึ้นกันว่า “สมรสเท่าเทียม” คืออะไร และส่งผลต่อสิทธิของแต่ละคนอย่างไรบ้าง
สมรสเท่าเทียม คืออะไร ?
สมรสเท่าเทียม หรือ Marriage Equality คือ การที่บุคคลไม่ว่ามีเพศสภาพหรืออัตลักษณ์อย่างไร ก็สามารถจดทะเบียนสมรสกันได้อย่างถูกต้องตามกฎหมาย มีสิทธิและหน้าที่เช่นเดียวกับคู่สมรสทั่วไป ซึ่งหมายความว่า ทุกคนจะสามารถสร้างครอบครัวที่ได้รับการรับรองโดยกฎหมาย มีสิทธิเข้าถึงสวัสดิการต่าง ๆ รวมถึงสามารถใช้สิทธิทางกฎหมายในฐานะคู่สมรสร่วมกันได้อย่างเสมอภาค โดยสิทธิที่จะได้รับเมื่อจดทะเบียนสมรสภายใต้กฎหมายนี้ ได้แก่
1. สิทธิด้านทรัพย์สิน
ประโยชน์ข้อแรกคือ ทั้งสองฝ่ายมีสิทธิร่วมกันในทรัพย์สินที่เกิดขึ้นระหว่างชีวิตคู่และมีสิทธิรับมรดกทันที หากคู่ชีวิตเสียชีวิตโดยไม่มีพินัยกรรม
2. สิทธิด้านการแพทย์และการตัดสินใจ
ในด้านการแพทย์ การรักษา และความยินยอมให้การรักษา ทั้งสองฝ่ายมีสิทธิดำเนินการแทนกันในกรณีฉุกเฉินทางสุขภาพ และสามารถให้ความยินยอมในการรักษาแทนกันในสถานพยาบาลได้ตามกฎหมาย
3. สิทธิด้านประกัน สวัสดิการ และการคุ้มครอง
อีกหนึ่งเรื่องสำคัญ คือ สวัสดิการและความคุ้มครอง โดยกฎหมายสมรสเท่าเทียมนั้นสามารถใช้สิทธิสวัสดิการต่าง ๆ ของรัฐและเอกชนในฐานะคู่สมรสได้อย่างเท่าเทียม รวมถึงการทำประกันสุขภาพ ประกันชีวิต ให้กันและกันได้ ที่สำคัญคือสามารถยื่นลดหย่อนภาษีในฐานะคู่สมรสได้ตามเงื่อนไขของกรมสรรพากร
4. สิทธิในการเลี้ยงดูและรับบุตรบุญธรรม
สำหรับการสร้างทายาทตามกฎหมาย คู่สมรสมีสิทธิเสนอขอรับบุตรบุญธรรมร่วมกัน และจะได้รับสิทธิความเป็นผู้ปกครองตามกฎหมายเทียบเท่ากับครอบครัวอื่น
ใครบ้างที่สามารถใช้สิทธิสมรสเท่าเทียมได้ ?
แม้ว่าจะเป็นข้อกฎหมายที่บ่งบอกถึงความเสมอภาคและความเท่าเทียม แต่ก็มีเงื่อนไขเกี่ยวกับการใช้สิทธิสมรสเท่าเทียมตามข้อกฎหมายที่ต้องรู้ด้วย ดังนี้
• ต้องเป็นบุคคลที่มีอายุตั้งแต่ 18 บริบูรณ์ ขึ้นไป
• ทั้งสองฝ่ายต้องให้ความยินยอมโดยสมัครใจ
• ไม่มีการจดทะเบียนสมรสกับบุคคลอื่นอยู่ก่อนหน้า
• ไม่เป็นบุคคลไร้ความสามารถตามคำสั่งศาล
กฎหมายเริ่มบังคับใช้ได้เมื่อไร ?
หลังจากที่ร่างกฎหมายผ่านการเห็นชอบจากสภาฯ จะมีการประกาศในราชกิจจานุเบกษา และกฎหมายจะมีผลบังคับใช้ภายในเวลาที่กำหนด โดยทั่วไปภายใน 120 วันหลังประกาศ
ทั้งนี้ การอนุมัติร่างกฎหมายสมรสเท่าเทียม ไม่ได้เป็นเพียงกฎหมายหนึ่งที่ผ่านในรัฐสภา แต่เป็นการยืนยันคุณค่าความเป็นมนุษย์ของทุกคน ไม่ว่าจะเป็นใคร รักใคร หรือมีอัตลักษณ์แบบไหน ทุกคนควรมีสิทธิในการใช้ชีวิตคู่ที่ได้รับการคุ้มครองทางกฎหมายอย่างเท่าเทียม เพราะความรักไม่ควรถูกจำกัดด้วยข้อจำกัดของเพศ แต่ควรได้รับการสนับสนุนจากสังคมและกฎหมายอย่างเต็มที่